«Πίετε εξ΄αυτού πάντες…»

Θεία Κοινωνία. Η ύψιστη πράξη των ορθόδοξων χριστιανών. Από τις λέξεις «θεϊκό» και «κοινωνία», που εδώ έχει την έννοια του «συμμετέχω» σε μια θεϊκή λειτουργία. Μια πράξη που όρισε Εκείνος. Άρτος και οίνος. Σώμα και αίμα. Μόνο δύο αγαθά. Απλά αλλά και σύνθετα μαζί. Όπως είναι και όλη η φιλοσοφία της διδασκαλίας Του. Ούτε άρτο βρίσκουμε στη φύση ούτε κρασί. Και τα δύο παρασκευάζονται από τον άνθρωπο. Και τα δύο αποτελούν κατά κανόνα την αρχή του πολιτισμού. Η φυλή μας τα δημιουργεί χιλιάδες χρόνια πριν από την εμφάνιση του χριστιανισμού. Και συνεχίζουμε, ευτυχώς. Είμαστε ανδρωμένοι από αυτές τις δύο ουσίες. Ποιος μπορεί να ισχυριστεί πως δεν λαχταρά να κόψει μια δαγκωνιά από ένα ζεστό μυρωδάτο ψωμί και ποιος μπορεί να αντισταθεί στα αρώματα ενός κρασιού τη στιγμή που χύνεται στο ποτήρι και να μην το φέρει στα χείλη για να το γευτεί; Και αν η ζέστη του ψωμιού φτάνει μέχρι τον αυχένα μας όταν ακουμπά στη γλώσσα, με το κρασί σταματάει για ένα δευτερόλεπτο το μυαλό να δουλεύει όταν το σταφύλι «χτυπήσει» στον ουρανίσκο. Φτάνει να το προσέξει κανείς. Να μην «προσπεράσει» βιαστικά την ηδονή του


Το σπίτι που μεγάλωσα τα δώδεκα πρώτα χρόνια της ζωής μου είχε αυλή. Η αυλή ήταν γεμάτη δέντρα που κάθε εποχή έδιναν τους καρπούς τους… μανταρινιές, λεμονιές, κορομηλιά, δαμασκηνιά, συκιά και φυσικά ένα κόκκινο σκούρο μοσχοβολιστό μοσχάτο σταφύλι που κρεμόταν από το ξύλινο κρεβάτι του και μας έκανε σκιά όταν καθόμασταν κάτω από τη μικρή κληματαριά τα καλοκαίρια. Ο παππούς ο Γιάννης το περιποιούταν με ιδιαίτερη αγάπη και μεράκι κι εκείνο χαιρόταν να μεταμορφώνεται και από πράσινο και σκληρό να γίνεται σκούρο κόκκινο και στο τέλος μαύρο και ζουμερό, γεμάτο από ένα γλυκύτατο χυμό.. Έχω ακόμα στα χείλη μου τη γεύση από εκείνο το σταφυλάκι της αυλής..


Το πρώτο κρασί που δοκίμασα πρέπει να ήταν λευκό και ξηρό, μια και συνήθως αυτό προσφέραμε τότε στα κυριακάτικα τραπέζια που κάναμε στο σπίτι. Ήταν εποχές που η οικογένεια ολόκληρη δεν έκανε καμιά ιδιαίτερη προετοιμασία για να βγάλει γαλλικές ή ιταλικές σπεσιαλιτέ. Καλούσε απλώς αγαπημένους φίλους τη μια φορά, συγγενείς την άλλη, γέμιζε το τραπέζι πότε με τα λαχταριστά πεϊνιρλί της γιαγιάς Μαρίκας, με τυρί, λουκάνικο ή κιμά και όλα τα συνοδευτικά τους, ή κοτόπουλο με ρύζι στο φούρνο, τυρόπιτες, κίτρινα τυράκια, βαρελίσια φέτα, δύο τρια αλλαντικά και άφθονο οίνο..
Πρέπει να ήμουν περίπου δύο ετών όταν έβαλα την πρώτη γουλιά στο στόμα και ίσως από τότε τον ερωτεύτηκα..

Κάθε Πάσχα ταξιδεύαμε στο πατρικό της μαμάς στη Λάρισα, κι εκεί με όλους τους θείους και τα ξαδέρφια περνούσαμε τις άγιες μέρες εκείνες μέσα στο κλίμα τους αλλά και «με το κλήμα τους».. Ο ερυθρός οίνος της θείας Κοινωνίας, συνήθως τη Μ.Πέμπτη το πρωί, και το κόκκινο κρασί του Πασχαλιάτικου τραπεζιού ήταν ένα! Ήταν το αίμα του Κυρίου, ήταν η χαρά της Ανάστασης, Ο Μυστικός Δείπνος των μαθητών με τον Δάσκαλο και ο δικός μας «μυστικός δείπνος» με τη ζωή!
Μικρή έπαιρνα το ποτηράκι μου και ζητούσα από τον θείο μου τον Χρήστο να μού βάλει «και μένα κρασί».
Μια παιδίατρος είχε πει τότε στους δικούς μου να μη μου δίνουν κρασί γιατί δεν θα ψηλώσω. «Καλέ, τι λέει; Δεν θα ψηλώσει;» Η γιαγιά και ο παππούς γελούσανε κάτω από τα μουστάκια τους… Η αλήθεια είναι ότι δεν έγινα 1.80, αλλά με το 1.70 νομίζω πως είμαι ευχαριστημένη…

Ο οίνος ωρίμαζε μαζί μου .. Από το 1980 ως σήμερα έχουν περάσει τριάντα χρόνια.. Έχουν αλλάξει πολλά, έχουμε αλλάξει κι εμείς.. Η σχέση όμως αυτή με το κρασί δεν έχει αλλάξει. Έχει εξελιχθεί.
Κάθε φορά που έπινα γουλιά γουλιά αισθανόμουν πως τα αρώματα που αναδύονταν μέσα από το ψηλό ή χαμηλό ποτηράκι μετέφεραν μαζί τους μνήμες, όνειρα αλλά και σχέδια.. Προσπαθούσα να αποκωδικοποιήσω τις γεύσεις. Μέσα από τις τανίνες να πάρω τις συμβουλές ενός παλιού καλού φίλου, που κάθε φορά φορούσε «καινούργιο ρούχο» και «καινούργιο άρωμα» για να μην με αφήσει να πλήξω ποτέ! Τελικά αυτός ο «φίλος» με τα πολλά χρώματα και αρώματα μού είπε το μυστικό που προσπαθούσα χρόνια να καταλάβω.. Μού ζήτησε να «τον μάθω καλύτερα». Για να μπορούμε να κάνουμε καλύτερη παρέα… για να μού αποκαλυφθεί.. Για να καταλάβω τι είναι αυτό που κάνει την παρέα μας ξεχωριστή και πάντα ενδιαφέρουσα.

Έτσι έγινα οινολόγος….

Ακόμα έχει μυστικά. Και από μένα και από όλους.. Εσείς γνωρίζατε ότι εκτός από τις φυσικοχημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν κατά την αλκοολική ζύμωση και τις ουσίες που προκύπτουν κατά τη μετατροπή του μούστου σε οίνο, υπάρχουν ακόμα και σήμερα πράγματα που δεν γνωρίζει η επιστήμη …; Κι όμως …

Ο άνθρωπος έμαθε να κάνει κρασί τυχαία. Και τυχαία έμαθε να κάνει ψωμί.. Τυχαία ανακάλυψε τη «ζύμωση».. Και από κει ξεκίνησαν και τα δύο προϊόντα..  Όπως τυχαία ανακάλυψε πολλά ακόμα στα πρώτα χρόνια της ζωής του σ΄αυτό τον πλανήτη..

Ο άρτος και ο οίνος, δύο τυχαίες ανακαλύψεις, δεν ήταν τελικά καθόλου τυχαίες. Το σώμα και το αίμα… Μέσα σε ένα ποτήρι «κοινωνούμε» το «Άκτιστο», το «Άχρονο», το «Αιώνιο». Και «γεννιόμαστε» ξανά πιο αληθινοί, πιο «άνθρωποι»..

«Πίετε λοιπόν εξ΄αυτού πάντες…»


Πηγή: το κείμενο περιλαμβάνει προτάσεις καθώς και την κεντρική ιδέα του υπέροχου άρθρου που βρήκα στο GK της Καθημερινής με τον ίδιο τίτλο, γραμμένο από τον Αντώνη Παπανικολάου στο τεύχος 27 τον Ιανουάριο του 2010.

Θέρος, τρύγος, πόλεμος

Εδώ και χιλιάδες χρόνια, πάνω στον πλανήτη μας, συντελείται μια παράξενη μυστηριακή συνεργασία ήλιου, γης και ανθρώπινης γνώσης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του ευλογημένου σταφυλιού. Κάθε χρόνο, η ώρα για τη γιορτή του τρύγου. Μια γιορτή που μπορεί να ξεκινάει από τον Ιούλιο και στα πιο βορεινά μέρη να κρατά ως τον Οκτώβρη. Η χρυσή ώρα γεμάτη υποσχέσεις. Ο καρπός και το αποτέλεσμα ολόκληρης της χρονιάς. Τα σταφύλια θα καταφτάσουν και πάλι στα οινοποιεία, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, όπου θα αρχίσει η επεξεργασία τους.

Σύγχρονα πλέον ηλεκτρονικά πιεστήρια αντικατέστησαν τις γνωστές στροφιλιές για τη δημιουργία του χυμού. Φυσικά απαγορεύεται το πλύσιμο των σταφυλιών πριν από το σπάσιμό τους, ενώ επιβάλλεται η απομάκρυνση των κοτσανιών από τις ρώγες. Στη συνέχεια, το βράσιμο του μούστου. Η περίφημη αλκοολική ζύμωση. Το καταπληκτικότερο φαινόμενο της Φύσης, όπως έλεγε ο Παστέρ.

Ένας παλιός οινοποιός μονολογεί και λέει στο νεογέννητο κρασί του "Πόσες βραδιές ξενύχτησα δίπλα σου, ακούγοντας την αναπνοή σου, που με γεμίζει με το φρέσκο σου άρωμα. Ο κόπος όμως και τα ξενύχτια μου, που με κάνουν και λαγοκοιμάμαι, δικαιώνονται στο τέλος την ώρα που σε γεύομαι και σου λέω και τα μυστικά μου".

Πανέμορφες υπόγειες κάβες και ολοκάθαρα κελάρια υποδέχονται πλέον το νέο κρασί σε ιδανικές συνθήκες... Όλες αυτές οι διαδικασίες για να περιγραφούν αναλυτικά χρειάζονται τόμους ολόκληρους γιατί διαρκούν χρόνια πολλά. Αυτή η προσπάθεια δεν περιγράφεται μόνο από τους οινολόγους. Περιγράφεται καλύτερα από τους ποιητές, γιατί μόνον αυτοί μπορούν να νιώσουν έναν καημό. Και είναι μεγάλος ο καημός το να κάνεις το δικό σου κρασί... Εξάλλου, όπως λέει ο λαός με τη θρυλική τριλογία "Θέρος - τρύγος - πόλεμος", εννοεί ότι οι λέξεις αυτές υποδηλώνουν μεγάλες αλλαγές, μετακινήσεις και ανακατατάξεις στη ζωή των ανθρώπων.

Μπήκαμε λοιπόν και φέτος στον διονυσιακό πεντοζάλη του τρύγου, όπου τον χορό του τρυγητού σέρνουν πάλι οι Κυκλάδες με την πανέμορφη Σαντορίνη και την κατάλευκη Πάρο, μετά η Κρήτη με τα αμπελοτόπια της, ενώ ακολουθεί η Αττική, η Εύβοια και η υπόλοιπη Στερεά. Τα αμπελοτόπια της Επανομής, της Δράμας, του Αγίου Όρους και του Παγγαίου θα τρελάνουν τον κόσμο με τις γευστικές και αρωματικές τους φιγούρες. Ωστόσο, η Ραψάνη με το κρασί των θεών του Ολύμπου, η Ήπειρος με τα μπρούσκα μετσοβίτικα κρασιά, αλλά και η "αμπελόεσσα" Πελοπόννησος του Ομήρου με τη Νεμέα, θα δώσουν και αυτές το "παρών" ξεσηκώνοντας και την ομορφούλα Μαντινεία στους τρελούς ρυθμούς του μοσχοφίλερου.
Έτσι, το καραβάνι του Διονύσου θα περάσει από όλες τις περιοχές και τα νησιά της χώρας μας, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι οίνος, άμπελος, ιστορία και πολιτισμός είναι έννοιες άμεσα συνδεδεμένες με την πορεία του Ελληνισμού. "Χορεύοντας, λοιπόν, με τους ... οίνους", απαντούμε και φέτος στην πρόκληση των καιρών, μέσα από μια αμπελουργική Ελλάδα, όπως λέει και ο ποιητής, ακόμα "τρυγά και αντιστέκεται"!



Πηγή: Δημήτρης Χατζηνικολάου, ΟΙΝΟΧΟΟΣ "Μαθήματα Οίνου" Τεύχος 15

"Τα πάντα δοκιμάζετε το καλόν κατέχετε"

Όταν το 2.000 π.Χ. οι Αχαιοί, που θεωρούνται η ανατολική πρωτοπορία των Αρίων, κατέκλυσαν την Ελληνική χερσόνησο, έφεραν μαζί τους τις μυθικές παραδόσεις και τους θρησκευτικούς μυστικισμούς τους. Οι Άριοι λάτρευαν τον θεό Σόμα.

Σόμα επίσης ήταν και ο χυμός ενός φυτού των Ινδιών, που μ΄αυτόν έκαναν τις σπονδές στους θεούς. Επειδή όμως οι σπονδές σκοπό είχαν να προδιαθέσουν ευνοϊκά τους θεούς για τα ανθρώπινα ζητήματα, ο θεός Σόμα που αγαπούσε τους ανθρώπους λεγότανε και Βίνος, δηλαδή αγαπητός.
Το επίθετο αυτό οι Άριοι το έδωσαν και στο χυμό του σταφυλιού, όταν συναντήσανε για πρώτη φορά στον Καύκασο.

Έτσι ήλθε στην Ελλάδα, εδώ και 4.000 χρόνια η λέξη "Οίνος".

Σήμερα, στην ανατολή του 21ου αιώνα, το καλό κρασί συνεχίζει να ευφραίνει τις καρδιές των ανθρώπων μ΄ένα διακριτικό, ξεκάθαρο και γοητευτικό τρόπο, που κανένα άλλο ποτό στον κόσμο δεν μπόρεσε ποτέ να προσεγγίσει.

Ήταν φυσιολογικό λοιπόν ο οίνος αυτός, ο τόσο αγαπητός, που μας παραδόθηκε σαν σκυτάλη για τη μεταλαμπάδευση της τεράστιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς, να έχει σήμερα το δικό του λόγο. Όχι μόνο λόγο ύπαρξης, αλλά και λόγο δυναμικό, μεθυστικό και ζωηφόρο.

"Αγαπώ τον οίνο" δεν σημαίνει ότι πίνω οτιδήποτε μού τύχει στο ποτήρι αβασάνιστα και χωρίς ενδοιασμό. Σημαίνει ότι προκειμένου να γευθώ την κρυφή του πολυπλοκότητα, την οποία είτε την καταλαβαίνω είτε όχι, την αποδέχομαι όπως είναι, ελπίζοντας να μου αγγίξει την καρδιά και να μοιρασθώ και με άλλους αυτήν την ευφροσύνη. Παράλληλα, αναζητώ το λόγο για τον οποίο ταιριάζει στο χαρακτήρα μου, ή αν θα έπρεπε τελικά ν΄αλλάξω κάτι στον εαυτό μου για να μπορέσω ίσως κάποτε να καταλάβω, την άγνωστη αλλά τόσο μεθυστική γλώσσα των κρασιών...

"Τα πάντα δοκιμάζετε το καλόν κατέχετε" έγραφε ο Απόστολος Παύλος, υπογραμμίζοντας τη δύναμη της αστείρευτης γνώσης και της ελευθερίας, που σήμερα θεωρούνται μορφές εξουσίας.

Έχω την εντύπωση πως και στη δική μας οινική περίπτωση το δίδυμο εμπειρίας και ελευθερίας είναι ικανό να κλείσει το δρόμο προς το χοϊκό μεθύσι, φωτίζοντας το μονοπάτι της ζωής μας προς τη νηφάλιο μέθη, που τόσο έχει ανάγκη σήμερα ο κόσμος. Γι΄αυτό κι εμείς "τον καλόν οίνο πολύ ηγαπήσαμεν..."

Πηγή: Δημήτρη Χατζηνικολάου "ΟΙΝΟΣ & ΑΙΝΟΣ - Πέρα από τα όρια του ουρανίσκου" Εκδόσεις ΟΙΝΟΣ Ο ΑΓΑΠΗΤΟΣ - Αθήνα 2004

Ο Πολιτισμός της Αμπέλου

Η Ελληνική Αμπελουργία, παρά τη μακραίωνη ιστορία της, τον πλούτο των πληροφοριών, τεκμηρίων και έργων τέχνης και τον σημαντικό ρόλο του κρασιού στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων (ως βασικό είδος διατροφής και ιερό σύμβολο θείας κοινωνίας) δεν έχει επαρκώς ερευνηθεί.


Πολύ περισσότερο δεν έχει γραφτεί ακόμη μια ιστορία του ελληνικού κρασιού. Η βεβαιωμένη από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια καλλιέργεια της αμπέλου σε συνδυασμό με τη μυθολογία και τις παραδόσεις που σώζονται εν μέρει μέχρι και σήμερα, η ιερότητα με την οποία έχει περιβληθεί το κρασί – οίνος από τη σχέση του προς τη λατρεία του Διονύσου, αλλά και τη χριστιανική λατρεία σε όλο τον ελληνικό χώρο καθιστά ιδιαίτερα σημαντική την έρευνα και μελέτη της.

H αμπελουργία και η οινοποιία ως αγροτικές εργασίες δεν αποτελούν θέμα της τέχνης. Αντίθετα πολλές είναι οι παραστάσεις από συμπόσια. Το κρασί απαραίτητο στα συμπόσια, θαύμα του Διονύσου, με θεϊκή προέλευση, και η κληματαριά με σταφύλια με ή χωρίς τον Διόνυσο και σατύρους ή σειληνούς και μαινάδες είναι από τα αγαπημένα θέματα στα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία. Η αττική αγγειογραφία δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στο θέμα του συμποσίου και οι σκηνές με άντρες και εταίρες, ή μόνον εταίρες, ανακεκλιμένες στα ανάκλιντρά τους να πίνουν κρασί, να τραγουδούν ή να ακούν μουσική ή να παίζουν διάφορα παιχνίδια είναι συχνές.

Το κρασί χρησιμοποιείται επίσης σε σπονδές. Έτσι ένας βωμός, μια οινοχόη και μια φιάλη είναι απαραίτητα εικονογραφικά στοιχεία της σπονδής. Επίσης ο βότρυς, ο Διόνυσος και τα αγγεία οινοποσίας είναι συνηθισμένα θέματα σε νομίσματα της αρχαιότητας. Η ποικιλία των τύπων, ο πλούτος και η εμμονή των ελληνικών πόλεων στην εν λόγω θεματογραφία δηλώνει τη σημασία που απέδιδαν στην καλλιέργεια της αμπέλου και στο κρασί, είτε γιατί αποτελούσε βασικό στοιχείο της παραγωγής και των εμπορικών τους δραστηριοτήτων, είτε εξαιτίας της άμεσης σχέσης του με τη λατρεία του Διονύσου, είτε και για τα δύο μαζί, καθώς Διόνυσος και άμπελος-οίνος συμπορεύονται.

Η αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία για τη μεταφορά κρασιού διά θαλάσσης δίδεται στον Όμηρο. Στην ένατη ραψωδία της Ιλιάδας (στίχ. 71-72), ο Νέστορας θυμίζει στον Αγαμέμνονα πως τα κελάρια είναι γεμάτα κρασί, που μεταφέρουν κάθε μέρα από τη Θράκη τα πλοία των Αχαιών, διασχίζοντας το πέλαγος. Από αυτούς τους στίχους και από αρκετούς άλλους διαπιστώνουμε την ύπαρξη ενός εντατικού εμπορίου κρασιού τον 8ον αιώνα π.Χ. μεταξύ Θράκης, Λήμνου και Τροίας.

Η έρευνα και οι γνώσεις μας στη διεξαγωγή του εμπορίου του κρασιού στην αρχαιότητα βρίσκονται ακόμη στην αρχή, μιας κι η προέλευση ενός σημαντικού αριθμού αμφορέων μάς είναι ακόμη άγνωστη και συνεπώς μας είναι άγνωστοι και πολλοί εμπορικοί δρόμοι. Το πρόβλημα της προέλευσής τους γίνεται ακόμη πιο πολύπλοκο όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο της απομίμησης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Κύπρος, που στα ελληνιστικά χρόνια είχε υιοθετήσει τον χαρακτηριστικό τύπο των αμφορέων της Ρόδου, στην προσπάθειά της να πουλήσει το κρασί της σαν ροδίτικο. Στην αυτοκρατορική περίοδο η Κρήτη μιμείται επίσης τους αμφορείς της Κω και της Ρόδου, πράγμα που δυσκολεύει το έργο μας, αλλά παράλληλα μας οδηγεί και σε νέους προβληματισμούς καθώς και συμπεράσματα.

Σε επίπεδο λαϊκής λατρείας ο Διόνυσος, με τον οποίο είναι συνδεδεμένη η άμπελος, εκπροσωπεί την αφθονία της φύσης από την άνοιξη με την ανθοφορία ως το φθινόπωρο με την καρποφορία και η λατρεία του, η οποία εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους και όλες τις εποχές του έτους, αποσκοπεί στη γονιμότητα και την καρποφορία της γης.

Για τη βυζαντινή περίοδο η αμπελουργία και η οινοπαραγωγή σύμφωνα με τις πηγές είναι εκτεταμένη και εντατική σε περιοχές της αυτοκρατορίας που παράγουν καλά και ονομαστά κρασιά, όπως αυτά της Θάσου, της Χίου και της Μυτιλήνης, της Ικαρίας, της Ρόδου, της Κω, της Εύβοιας, της Σάμου, της Νάξου, της Κρήτης, της Σαντορίνης, της Καρπάθου, της Θράκης και της Κύπρου. Πολλά από αυτά είναι ήδη γνωστά από την αρχαιότητα και εξακολουθούν να παράγονται και κατά την τουρκοκρατία. Το σκοπελίτικο, το μοσχάτο της Σάμου, η κουμανταρία της Κύπρου, η μαλβαζία της Κρήτης είναι κρασιά που η φήμη τους ξεπερνάει τον χώρο παραγωγής τους και απασχολούν τους Ευρωπαίους εμπόρους και πελάτες.

Ιδιαίτερα η μαλβαζία, όπως μας πληροφορεί ο περιηγητής Pierre Belon κατά τον 16ο αιώνα είναι περιζήτητη και τα πλοία έφθαναν στην Κρήτη από Γερμανία, Αγγλία, Ιταλία και Γαλλία για να την προμηθευτούν. Ο ίδιος περιηγητής εκθειάζει το κρασί της Σαντορίνης. Βεβαίως υπάρχουν και τα δεύτερα και κακά κρασιά, τα νοθευμένα ή νερωμένα, με γεύση ρετσίνας ή γύψου, τα οποία κατηγορούν οι περιηγητές.

Με δεδομένο ότι η άμπελος και τα προϊόντα της, το σταφύλι και το κρασί, αποτελούν κύρια προϊόντα της ελληνικής γης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και ότι η εξέλιξη του ελληνικού αμπελώνα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ιστορία του τόπου και την εξέλιξη της νεοελληνικής κοινωνίας εξετάζουμε πτυχές της ιστορίας του ελληνικού κρασιού που αποτελεί κατά βάση συμπλήρωμα της καθημερινής του διατροφής, ιδιαίτερα στον αγροτικό χώρο, συνδέεται αναπόσπαστα με το γεύμα ή το δείπνο, όπως το ψωμί και το λάδι, και θεωρείται ιερό, αφού χρησιμοποιείται απαραιτήτως σε όλες τις εκκλησιαστικές λειτουργίες.

Η με μέτρο κατανάλωση οίνου θεωρήθηκε ανέκαθεν ευεργετική για την υγεία, πράγμα που φαίνεται να τηρείται σε γενικές γραμμές στην παραδοσιακή κοινωνία, ενώ η κατάχρησή του βλαβερή, όχι μόνο για την υγεία αλλά και για την κοινωνική υπόσταση.

Ο μέθυσος λοιδωρείται και σατιρίζεται. Τραγούδια, παροιμίες και διηγήσεις αναφέρονται συχνά στον μεθυσμένο, ο οποίος θεωρείται πιο επικίνδυνος και από τον τρελό, αφού κατά την παροιμία: «Ο τρελός είδε τον μεθυσμένο κι έφυγε».
Αλλά και φόνο μπορεί να διαπράξει ο μεθυσμένος. Έτσι ο Μενούσης μεθυσμένος γυρίζει από την ταβέρνα και σφάζει τη γυναίκα του, ενώ το πρωί «ξεμεθυσμένος» θρηνεί για την πράξη του και προσπαθεί ματαίως να επανορθώσει.

Η κατανάλωση του κρασιού στην παραδοσιακή κοινότητα συμβαδίζει με τον λιτό τρόπο διατροφής, το κλίμα, τις επαγγελματικές ασχολίες και τη θρησκεία. Καθημερινό είδος διατροφής όχι μόνο στις περιοχές που παράγεται, καταξιωμένο στη λαϊκή φυσιολογία, την ιατρική και τη θρησκεία, με τις μαγικές του ιδιότητες αποτελεί το συμπλήρωμα του λιτού γεύματος.

Της Αικατερίνης Πολυμέρου – Καμηλάκη, Διευθύντριας του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών